Patent Hukuku & Faydalı Model Hukuku

Patent Hukuku & Faydalı Model Hukuku

Patent hukuku, bir buluşun korunmasını sağlayan yasal düzenlemeleri kapsayan bir hukuk dalıdır. Patent hukuku, buluş sahiplerine, belirli bir süre boyunca buluşlarını kullanma, satma, üretme ve başkalarının izinsiz olarak bu buluşları kullanmasını engelleme hakkı tanır. Patent koruması, genellikle yenilikçi buluşların geliştirilmesini teşvik etmek ve bu buluşların toplum yararına kullanılmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur.

 

Patent Nedir?

Patent, yeni, sanayiye uygulanabilir ve buluş basamağı olan bir buluşun sahibine, buluşunu belirli bir süre boyunca üçüncü kişilerin izinsiz kullanımına karşı koruma hakkı tanıyan bir belgedir. Buluş, teknik bir sorunu çözen bir ürün, yöntem veya sistem olabilir. Patent koruması, genellikle 20 yıl süreyle verilir.

 

Patent Hukukunun Temel İlkeleri

 

Patentlenebilirlik Kriterleri

Bir buluşun patent koruması alabilmesi için üç temel kriteri karşılaması gerekir.

  1. Yenilik. Buluş, patent başvurusundan önce kamuya açıklanmamış olmalıdır. Yenilik, dünya çapında mutlak olarak aranır.
  2. Buluş Basamağı. Buluş, ilgili alandaki uzman kişiler tarafından kolayca anlaşılamayacak bir teknik gelişim içermelidir.
  3. Sanayiye Uygulanabilirlik. Buluşun sanayiye uygulanabilir olması, yani herhangi bir sanayi dalında üretilebilir veya kullanılabilir olması gerekmektedir.

 

Patent Sahibi Hakları

Patent sahibi, patentin sağladığı tekel hakkını kullanarak buluşunu ticari olarak değerlendirebilir ve üçüncü kişilerin bu buluşu izinsiz olarak kullanmasını engelleyebilir. Patent sahibinin başlıca hakları şunlardır.

– Buluşu üretme, satma, kullanma hakkı.

– Üçüncü kişilere bu hakları devretme veya lisans verme yetkisi.

– Üçüncü kişilerin izinsiz olarak buluşu kullanmasına karşı dava açma hakkı.

 

Patent Koruma Süresi

Patentler genellikle başvuru tarihinden itibaren 20 yıl süreyle korunur. Bu süre dolduktan sonra buluş kamu malı haline gelir ve herkes tarafından serbestçe kullanılabilir.

 

Zorunlu Lisans

Bazı durumlarda, buluşun kamu yararına kullanılmasını sağlamak amacıyla patent sahibinden zorunlu lisans alınabilir. Zorunlu lisans, belirli koşullar altında, patent sahibinin izni olmaksızın üçüncü kişilere buluşu kullanma hakkı tanır. Bu durum genellikle toplum sağlığı, ulusal güvenlik veya ekonomik krizlerde uygulanabilir.

 

Patent Başvurusu ve Süreci

 

Patent Başvurusunun Yapılması

Patent başvurusu, ulusal veya uluslararası patent ofislerine yapılır. Başvuru sırasında buluşun teknik özelliklerini açıklayan bir tarifname, iddialar (claims), çizimler ve özet sunulur. Başvuru ofisi, başvurunun patentlenebilirlik kriterlerini karşılayıp karşılamadığını inceleyerek patent verilip verilmeyeceğine karar verir.

 

Patent Tarifnamesi

Patent başvurusunun en önemli bölümlerinden biri tarifnamedir. Tarifname, buluşun nasıl çalıştığını, hangi teknik problemi çözdüğünü ve buluşun yenilikçi yönlerini ayrıntılı bir şekilde açıklar. Ayrıca, buluşun uygulanabilirliğini göstermek için gerekirse çizimler de eklenir.

 

Patent Araştırması ve İnceleme

Başvuru yapıldıktan sonra patent ofisi tarafından bir yenilik araştırması yapılır. Bu araştırma, buluşun dünya genelinde daha önce patentlenip patentlenmediğini veya kamuya açıklanıp açıklanmadığını belirler. Araştırmanın ardından başvuru, inceleme sürecine girer. İnceleme sürecinde buluşun yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik kriterleri karşılayıp karşılamadığı değerlendirilir.

 

Patent Verilmesi

Eğer patent ofisi başvuruyu olumlu değerlendirirse, başvuru sahibine patent hakkı verilir. Bu noktada patent, sahibine tekel hakkı tanıyan bir belge haline gelir.

 

İtirazlar ve Dava Süreci

Patent başvurularına, genellikle belirli bir süre içinde üçüncü kişiler tarafından itiraz edilebilir. İtiraz durumunda, patentin verilme şartlarına uygun olup olmadığı yeniden değerlendirilir. İtirazlar, daha önce bilinen teknikler veya patentin patentlenebilirlik şartlarını karşılamadığı iddialarına dayanabilir. Ayrıca, patent alındıktan sonra da ihlal durumlarında dava açılabilir.

 

Patent İhlali

Patent ihlali, patent sahibi tarafından korunan bir buluşun izinsiz olarak kullanılması, üretilmesi veya satılması durumunda meydana gelir. Patent sahibi, patent ihlaline karşı mahkemeye başvurarak şu taleplerde bulunabilir:

– İhlalin Durdurulması. Patent ihlalinin durdurulması için mahkemeden tedbir kararı talep edilebilir.

– Tazminat. İhlal sonucunda patent sahibinin uğradığı zararların karşılanması talep edilebilir.

– Ürünlerin Toplatılması. İhlal edilen ürünlerin piyasadan toplatılması sağlanabilir.

 

Patent Türleri

Patentler genellikle şu kategorilerde sınıflandırılır.

– İncelemeli Patent. Buluşun yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerine göre ayrıntılı bir inceleme yapılarak verilen patent türüdür. Bu tür patent, genellikle 20 yıllık koruma sağlar.

– İncelemesiz Patent. Bazı ülkelerde, başvuru sahibi inceleme süreci istemezse, sadece şekli şartlar incelenerek verilen patenttir. Ancak bu tür patentler, başvurunun üçüncü kişilerin itirazına açık olduğu durumlarda geçerli olur ve daha sınırlı bir koruma sağlar.

 

Uluslararası Patent Hukuku

Patent koruması, ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir. Her ülkenin kendi patent hukuku vardır ve patent koruması ülkeseldir, yani bir ülkede alınan patent başka bir ülkede geçerli olmaz. Ancak Patent İşbirliği Antlaşması (PCT) gibi uluslararası anlaşmalar sayesinde tek bir başvuru ile birden fazla ülkede patent başvurusu yapmak mümkündür.

 

– PCT Başvurusu. PCT sistemi, tek bir uluslararası başvuru ile yaklaşık 150 ülkede patent başvurusu yapılmasını sağlar. Bu başvuru sistemi, başvuru sahibine ulusal başvurularını yapmadan önce daha fazla zaman kazandırır ve başvuru hakkında uluslararası bir arama raporu ile patentlenebilirlik hakkında bilgi verir.

 

– Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC). Avrupa Patent Ofisi (EPO) aracılığıyla, tek bir başvuru ile birçok Avrupa ülkesinde patent koruması elde edilebilir.

 

Patent Hukuku ve Toplum

Patent hukuku, inovasyonu teşvik ederek ekonomik büyümeye katkıda bulunur. Patentler, buluş sahiplerine tekel hakkı verirken, topluma da teknik bilgi sağlar. Bu sayede, patent koruma süresi sona erdiğinde buluş kamu malı haline gelir ve herkes tarafından serbestçe kullanılabilir.

 

Sonuç

Patent hukuku, buluşların korunmasını sağlayan karmaşık bir hukuk dalıdır. Patent, yenilikçi buluşların sahibine belirli bir süre boyunca tekel hakkı verir ve bu hakkın ihlal edilmesi durumunda yasal koruma sağlar. Patent başvuru süreci dikkatle takip edilmesi gereken bir süreçtir ve uluslararası düzeyde patent başvuruları, PCT gibi sistemlerle kolaylaştırılmıştır.

 

Faydalı Model Hukuku

Faydalı model hukuku, daha küçük ölçekli buluşların korunmasını sağlayan bir fikri mülkiyet hukuku dalıdır. Faydalı model, patent gibi bir buluş koruma belgesidir ancak patentten farklı olarak yenilik ve buluş basamağı kriterleri daha esnek olup, buluşların daha hızlı ve maliyeti düşük bir şekilde tescil edilmesini sağlar. Faydalı model özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) buluşlarını koruma altına almak için tercih ettiği bir yöntemdir.

 

Faydalı Model Nedir?

Faydalı model, sanayiye uygulanabilen yeni bir buluşun sahibine belirli bir süre için verilen koruma hakkıdır. Patent sistemine alternatif olarak geliştirilmiş bir koruma yöntemi olup, genellikle daha basit buluşlar için tercih edilir. Faydalı model tescili, genellikle yenilikçi ürünlerin korunması için kullanılır ve başvuru süreci, patent başvurusuna göre daha hızlıdır.

 

Faydalı Modelin Patentten Farkları

Faydalı model ve patent arasındaki farklar, başvuru süreci, koruma süresi ve buluşun niteliği gibi çeşitli unsurlar üzerinden değerlendirilir:

 

Yenilik ve Buluş Basamağı

– Faydalı modelde yenilik şartı aranır, yani buluşun daha önce kamuya açıklanmamış olması gereklidir.

– Buluş basamağı kriteri patentte olduğu kadar katı değildir. Faydalı modelde, buluş basamağı genellikle daha düşük seviyede teknik gelişim içerir.

– İnceleme Süreci. Faydalı model başvuruları genellikle patent gibi detaylı bir inceleme sürecine tabi tutulmaz. Bu, başvuru sürecini hızlandırır.

 

Koruma Süresi

– Patent: Genellikle 20 yıl koruma sağlar.

– Faydalı Model: Genellikle 10 yıl koruma sağlar ve bu süre yenilenemez.

 

Başvuru Süreci

– Patent başvuruları daha uzun inceleme süreçlerine tabidir. Faydalı model başvuruları ise incelemesiz olarak da sonuçlandırılabilir, bu da daha hızlı koruma sağlar.

 

Kapsam

– Faydalı model başvuruları, kimya ve biyoteknoloji alanındaki buluşlar için uygun değildir. Daha çok mekanik, teknik cihazlar veya üretim süreçlerine yönelik buluşlar faydalı model kapsamında değerlendirilebilir.

 

Faydalı Model Başvuru Süreci

Faydalı model başvuru süreci, patent başvurusuna göre daha basit ve hızlıdır. Türkiye’de faydalı model başvuruları Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRK PATENT) tarafından yürütülmektedir.

 

Başvuru Hazırlığı

Başvuru yapılmadan önce buluşun tarifnamesi, iddiaları (claims) ve gerekirse çizimleri hazırlanmalıdır. Başvuruda sunulacak tarifname, buluşun nasıl çalıştığını ve sanayiye nasıl uygulanabileceğini açıklamalıdır.

 

Başvuru Yapılması

Faydalı model başvurusu, Türk Patent ve Marka Kurumu’na (TÜRK PATENT) çevrimiçi olarak veya fiziki başvuru yoluyla yapılabilir. Başvuru sırasında şu belgeler sunulur:

– Başvuru formu. Başvuru sahibi bilgileri ve buluşun tanımı.

– Tarifname ve iddialar. Buluşun teknik detaylarını açıklayan belgeler.

– Çizimler. Gerekli durumlarda buluşun işleyişini gösteren teknik çizimler.

 

Şekli İnceleme

Başvuru yapıldıktan sonra TÜRK PATENT, başvuruyu şekli şartlar açısından inceler. Şekli olarak eksik bir başvuru varsa, başvuru sahibinden eksiklikleri gidermesi istenir.

 

Yenilik Araştırması

Faydalı modelde detaylı bir inceleme yapılmasa da, başvuru sahibinin talebi üzerine bir yenilik araştırması yapılabilir. Bu araştırma, buluşun gerçekten yeni olup olmadığını ve bilinen teknikten farklı olup olmadığını belirler.

 

Yayınlanma ve İtiraz Süreci

Başvuru, resmi bültende yayımlanır ve üçüncü kişilere buluşun yenilikten yoksun olduğu veya başvurunun teknik gereksinimleri karşılamadığı gerekçesiyle itiraz etme hakkı tanınır.

 

Faydalı Model Tescili

Eğer başvuruya karşı bir itiraz gelmezse veya itiraz reddedilirse, faydalı model belgesi verilir ve buluş tescillenmiş olur. Bu noktadan sonra faydalı model, buluş sahibine 10 yıl boyunca koruma sağlar.

 

Faydalı Modelin Sağladığı Haklar

Faydalı model tescili, buluş sahibine birçok yasal hak tanır.

– Tekel Hakkı. Buluş sahibi, başkalarının buluşunu izinsiz kullanmasını, üretmesini, satmasını veya ithal etmesini engelleyebilir.

– Lisans Verme. Buluş sahibi, üçüncü kişilere lisans vererek buluşun ticari kullanımına izin verebilir.

– Dava Hakkı. Faydalı model ihlali durumunda, buluş sahibi mahkemeye başvurarak ihlalin durdurulmasını ve zararlarının tazmin edilmesini talep edebilir.

 

Faydalı Model İhlali

Faydalı model tescili olan bir buluşun izinsiz kullanılması durumunda, faydalı model sahibi ihlal davası açabilir. İhlal davasında şu taleplerde bulunulabilir.

– İhlalin Durdurulması. İhlal edilen ürünlerin üretimi, satışı veya ithalatının durdurulması.

– Tazminat. Faydalı model sahibinin uğradığı zararların tazmin edilmesi.

– Ürünlerin Toplatılması. İhlal edilen ürünlerin piyasadan toplatılması.

 

Uluslararası Faydalı Model Koruması

Faydalı model koruması, ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Türkiye, Almanya, İtalya, Çin ve Japonya gibi birçok ülkede faydalı model sistemi vardır, ancak her ülkenin bu konuda farklı düzenlemeleri olabilir. Bazı ülkeler faydalı model koruması sunmaz, bu yüzden başvuru yapılacak ülkelerin fikri mülkiyet yasalarının önceden incelenmesi önemlidir.

 

Uluslararası Başvuru (PCT Kapsamında)

Patent İşbirliği Antlaşması (PCT) sistemi ile uluslararası patent başvurusu yapılabilirken, faydalı model için böyle bir global sistem yoktur. Faydalı model başvuruları genellikle her ülkede ayrı ayrı yapılır.

 

Faydalı Modelin Sağladığı Avantajlar

Faydalı model koruması, bazı önemli avantajlar sağlar.

– Daha Hızlı Tescil: Faydalı model başvuru süreci, patent başvurusuna göre daha hızlıdır. İnceleme aşaması olmadığı için başvuru daha kısa sürede sonuçlanır.

– Düşük Maliyet: Faydalı model başvuru ücretleri, patent başvurusuna göre daha düşüktür. Bu, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler için maliyet avantajı sağlar.

– Basit Buluşlar İçin Uygundur: Buluş basamağı yüksek olmayan, ancak yenilikçi özellikler taşıyan ürünler için faydalı model idealdir.

 

Faydalı Model Başvurusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

– Buluşun Yeniliği. Faydalı model için başvuru yapılmadan önce, buluşun dünya genelinde daha önce kamuya sunulup sunulmadığının araştırılması gerekir.

– Araştırma Raporu Talebi. Başvuru sahibinin talebi doğrultusunda, yenilik araştırması yapılabilir. Bu, başvurunun daha sağlam bir zemine oturmasını sağlar.

– Başvuru Süreci ve Takibi. Başvuru sürecinde eksikliklerin hızla giderilmesi ve bülten yayınlandıktan sonra itirazlara karşı dikkatli olunması önemlidir.

 

Sonuç

Faydalı model hukuku, daha küçük ölçekli ve pratik buluşların korunması için hızlı ve ekonomik bir yol sunar. Bu koruma yöntemi, özellikle teknik buluşlar geliştiren KOBİ’ler ve bireysel mucitler için avantajlıdır. Faydalı model başvurusu, basit süreçler içerse de, başvurunun eksiksiz ve doğru yapılması, yenilik araştırmasının dikkatlice değerlendirilmesi, başarılı bir tescil için kritik öneme sahiptir.